“...เมืองสุโขทัยนี้ดี ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว เจ้าเมืองบ่เอาจังกอบในไพร่ลู่ทาง เพื่อนจูงวัวไปค้า ขี่ม้าไปขาย ใครจักใคร่ค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ใครจักใคร่ค้าเงินค้าทองค้า ไพร่ฟ้าหน้าใส”

ในอดีตนั้น สุโขทัยเคยเป็นราชธานีของไทยที่ก่อตั้งโดยคนไทยมีความเจริญรุ่งเรืองและสวยงามเป็นอย่างมาก หากจะพูดถึงสุโขทัย ในประวัติศาสตร์นั้นเมืองนี้เป็นอาณาจักรของชาวไทยในยุคแรกเมื่อพุทธศตวรรษที่ 18-19 ประมาณกว่า 700 กว่าปีมาแล้ว เริ่มตั้งแต่สมัยพ่อขุนศรีนาวนำถม และเป็นที่ชัดเจนมากขึ้นในสมัยพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ และยุคที่อาณาจักรสุโขทัยเจริญรุ่งเรืองถึงขีดสุดคือในยุคสมัยพ่อขุนรามคำแหง แต่ในเวลาต่อมาเมืองสุโขทัยก็ถูกทิ้งร้างลง ผู้คนได้อพยพไปรวมอยู่ที่อยุธยา ปัจจุบันนี้กลายเป็นเมืองเก่าและเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ที่มีความสำคัญอีกแห่งของประเทศไทยซึ่งมีร่องรอยของอดีตหลงเหลือให้เห็นอยู่หลายพื้นที่ นอกจากนั้นสุโขทัยยังมีแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติที่สวยงามหลากหลายรูปแบบให้ออกเดินทางตามหา แล้วจะค้นพบเสน่ห์ที่ยากจะลืมเลือนของเมืองเก่าแห่งนี้

สนามบินสุโขทัย

ใครไปเยือนสุโขทัยสามารถเริ่มต้นเที่ยวได้ตั้งแต่ด่านแรกที่สนามบินสุโขทัยกันเลยทีเดียว เพราะสนามบินที่นี่ไม่เหมือนที่อื่น นอกจากสถาปัตยกรรมที่สวยงามสร้างขึ้นสอดคล้องกับความเป็นเมืองเก่ามีลักษณะเป็นอาคารทรงไทยเปิดโล่งตามศิลปะสุโขทัยโบราณ อาคารหลังนี้จึงได้รับรางวัลสถาปัตยกรรมดีเด่น จากสมาคมสถาปนิกสยามฯ และอีกหลายๆ รางวัล แล้วรอบๆ สนามบินพื้นที่กว่า 2,000 ไร่ยังมีสิ่งที่น่าสนใจมากมาย เริ่มตั้งแต่กราบสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์อันได้แก่ พระเจ้าทันใจ พระพุทธรูปปางมารวิชัยศิลปะพม่าที่สร้างขึ้นภายในวันเดียว ส่วนในหอพระจะมีพระเสฏฐสุวรรณศาสดา พระพุทธรูปศิลปะสุโขทัย และพระบรมสารีริกธาตุอยู่อีกหนึ่งองค์

นอกจากนั้นยังมีโครงการเกษตรอินทรีย์ แปลงนาปลูกข้าวแบบไม่ใช้สารเคมี โรงสีข้าว ยุ้งข้าว แปลงผักผลไม้ออร์แกนิค ฟาร์มเป็ด ซึ่งผลิตภัณฑ์ทั้งหมดจะถูกนำไปปรุงอาหารที่ร้านอาหารครัวสุโข และมีสวนสัตว์ขนาดย่อมมีทั้งยีราฟ ม้าลาย กวางดาว จิงโจ้แคระ สัตว์อื่นอีกหลายชนิด ในช่วงตอนเช้าๆ จะมีซีนฝูงควายเผือกกว่า 200 ตัวถูกปล่อยไปกินหญ้าดูน่ามองมาก ที่สำคัญควายของที่นี่จะถูกไถ่มาจากโรงฆ่าสัตว์เมื่อมาอยู่แล้วก็ไม่ต้องทำงานอะไรกินหญ้าแล้วก็ถ่ายมาเป็นปุ๋ยเท่านั้น ใครที่ติดใจในบรรยากาศที่นี่ก็มีโรงแรมไว้บริการด้วย

ที่ตั้ง อำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย

อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย/เมืองเก่าสุโขทัย

อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยถือเป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง เนื่องจากอุทยานแห่งนี้มีสถาปัตยกรรมที่โดดเด่นนับเป็นตัวแทนของศิลปกรรมยุคแรก และเป็นต้นกำเนิดของการสร้างประเทศไทย จึงได้รับการประกาศให้เป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมจากองค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ ต้องบอกว่าควรค่าแก่การหาโอกาสไปชมสักครั้งหนึ่งหรือมากกว่านั้นก็จะยิ่งอินขึ้นไปอีก

อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยอยู่ตรงข้ามพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติรามคำแหง ห่างจากตัวจังหวัดสุโขทัยไปทางทิศตะวันตกประมาณ 12 กิโลเมตร ซึ่งเต็มไปด้วยโบราณสถานสำคัญ เช่น ประตูเมือง กำแพงเมือง คูเมือง พระราชวัง ศาสนสถานโบราณ วัดวาอาราม ยังเหลือร่องรอยอดีตให้เราได้ยลมากมาย โดยเฉพาะพระราชวังและวัดอีก 26 แห่ง ได้แก่ วัดมหาธาตุ ซึ่งเป็นวัดสำคัญที่สุดในราชอาณาจักรสุโขทัย เปรียบเสมือนวัดพระศรีรัตนศาสดารามหรือวัดพระแก้วในปัจจุบัน จุดเด่นคือพระเจดีย์ต่างๆ ที่นับรวมได้ถึง 200 องค์ด้วยกัน บนเจดีย์ประธานเมื่อครั้งก่อนเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปสำริดที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทยคือพระศรีศากยมุนี สร้างขึ้นสมัยพ่อคุณศรีอินทราทิตย์ ปัจจุบันได้รับการเคลื่อนย้ายไปยังวัดสุทัศน์ฯ กรุงเทพมหานครแล้ว

วัดตระพังเงิน หนึ่งในวัดที่มีความงดงามของสุโขทัย เอกลักษณ์ของวัดจะเป็นเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ หรือดอกบัวตูมเป็นประธาน ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัย บริเวณตระพังหรือสระน้ำจะมีดอกบัวขึ้นอยู่อย่างสวยงาม วัดศรีชุม เป็นวัดที่ประดิษฐานพระอจนะ พระพุทธรูปศิลปะสุโขทัยแท้ๆ ที่คนนิยมไปกราบไหว้เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต และเป็นจุดชมพระอาทิตย์ตกดินที่สวยที่สุดของสุโขทัยด้วย วัดชนะสงครามก็มีความโดดเด่นเป็นอย่างมากด้วยสถาปัตยกรรมการก่อสร้างในแบบเจดีย์ทรงระฆังคว่ำรวมถึงโบราณวัตถุโดยรอบที่แสดงให้เห็นถึงความยิ่งใหญ่ในอดีตของวัด

อีกจุดที่ไม่ควรพลาดคือ เครื่องปั้นดินเผาสุโขทัย (เตาทุเรียง) เป็นเตาเผาถ้วยชามสมัยสุโขทัยราวๆ พุทธศตวรรษที่ 18 สามารถค้นพบเตาเผาเป็นจำนวนมาก ก่อนกลับไปกราบสักการะพระมหากษัตริย์ไทยผู้ยิ่งใหญ่ที่พระบรมราชานุสาวรีย์พ่อขุนรามคำแหงมหาราชซึ่งสร้างขึ้นเมื่อปีพ.ศ.2518 ลักษณะพระบรมรูปจะถ่ายทอดถึงความมีน้ำพระทัยเมตตากรุณา ความยุติธรรม และความเฉียบขาดของพระองค์ท่านได้เป็นอย่างดี การเที่ยวอุทยานฯ สามารถเดินเท้าหรือขี่จักรยานชมได้ทุกวัน ช่วงเวลาตั้งแต่ 06.00-21.00 น. (เฉพาะวันเสาร์เปิดถึง 21.00 น.)

ที่ตั้ง ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย

อีกหนึ่งอุทยานที่มีความสำคัญเช่นกัน นั่นคือ อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย แต่เดิมบริเวณนี้ชื่อเมืองเชลียง ภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็น ศรีสัชนาลัยในสมัยราชวงศ์พระร่วงขึ้นครองกรุงสุโขทัย และได้สร้างเมืองขึ้นใหม่เพื่อเป็นศูนย์กลางการปกครองแทนเมืองเชลียง จากการประเมินของกรมศิลปอุทยานแห่งนี้มีการต่อเติมโบราณสถานจากสภาพเดิมน้อยกว่าที่ใด ยังคงรักษาภูมิทัศน์ของเมืองประวัติศาสตร์ไว้ได้ครบถ้วน และได้รับการยกย่องให้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของโลกร่วมกันกับอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยเช่นกัน ภายใต้ชื่อว่า เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร

ภายในบริเวณอุทยานฯ มีโบราณสถานและโบราณวัตถุทั้งหมด 283 แห่ง สำรวจค้นพบแล้ว 204 แห่ง ซึ่งมีวัดที่อยู่ทั้งในกำแพงเมืองและนอกกำแพงเมืองหลายวัดด้วยกัน เช่น วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรวิหาร เป็นวัดสำคัญตั้งแต่สมัยสุโขทัยจนถึงสมัยธนบุรี และวัดแห่งนี้ยังเคยเป็นที่สรงน้ำมูรธาภิเษกซึ่งเป็นพิธีที่จัดขึ้นสำหรับพระเจ้าแผ่นดินใหม่ที่จะขึ้นเสวยราชสมบัติ โบราณสถานขนาดใหญ่ที่ยังปรากฏร่องรอยให้เห็นคือ ปรางค์ประธาน ภายในองค์ปรางค์มีสถูปรูปดอกบัวตูมที่บรรจุของสำคัญที่ชาวบ้านเรียกว่า หัวใจพระพุทธเจ้า

ต่อกันด้วยวัดช้างล้อม โบราณสถานที่สำคัญคือเจดีย์ประธานทรงลังกาที่ฐานเจดีย์มีช้างปูนปั้นยืนหันหลังชนผนังเจดีย์อยู่โดยรอบจำนวน 39 เชือก และช้างทรงเครื่องอยู่ตามมุมเจดีย์ทั้ง 4 ทิศ วัดเจดีย์เจ็ดแถวมีความงดงามกว่าวัดอื่นใดในสุโขทัย ภายในวัดมีเจดีย์มากมายหลายแถวทั้งที่เป็นศิลปะสุโขทัยแท้และเป็นศิลปะแบบศรีวิชัยผสมสุโขทัย โดยสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่าวัดแห่งนี้เป็นที่ประดิษฐานพระอัฐิของพระราชวงศ์สุโขทัยไว้ด้วย วัดนางพญาประกอบด้วยเจดีย์ประธานเป็นเจดีย์ทรงกลม วัดชมชื่น สิ่งสำคัญในวัดคือมีการขุดค้นพบสุสานโครงกระดูกมนุษย์โบราณที่มาตั้งถิ่นฐานที่นี่ก่อนชุมชนยุคสุโขทัยราวๆ พุทธศตวรรษที่ 9 เป็นต้นมา ปัจจุบันได้ก่อสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์เปิดคลุมหลุมที่ขุดพบเพื่อจัดแสดงโครงกระดูกในลักษณะต่างๆ สามารถเข้าชมได้ทุกวันตั้งแต่เวลา 08.00-17.00 น. นอกจากเรื่องราวทางประวัติศาสตร์แล้ว ถ้าใครชื่นชอบเครื่องประดับก็ถือว่ามาถูกที่แล้ว เพราะทองสุโขทัยงดงามยากจะหาใครเหมือน มีอยู่ที่อำเภอศรีสัชนาลัย ที่นี่เป็นถิ่นค้าขายเครื่องเงินเครื่องทองมาแต่โบร่ำโบราณ ปัจจุบันก็ยังค้าขายมีให้เราเลือกซื้อหากันอยู่หลายเจ้าเหมือนกัน

ที่ตั้ง ตำบลศรีสัชนาลัย อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย

บ้านนาต้นจั่น

บ้านนาต้นจั่นเป็นหมู่บ้านเล็กๆ ที่มีต้นจั่นขึ้นอยู่มากมาย มีบ้านเรือนประมาณ 270 ครัวเรือน ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำนา ทำสวนผลไม้ ปลูกกล้วย ลางสาด ทุเรียน อาชีพเสริมคือ ทอผ้า จักสาน งานไม้ ซึ่งทุกคนอยู่กันแบบพี่น้องช่วยเหลือเกื้อกูลกัน จึงเป็นสถานที่ที่เราจะได้สัมผัสวิถีชีวิตแบบดั้งเดิม มีโฮมสเตย์ที่ระบบการจัดการดีสะอาดสะอ้านให้พักพิง มีจักรยานให้ขี่เล่นเที่ยวในหมู่บ้าน ชมสวน ชมพระอาทิตย์ขึ้นและตก 

แต่ถ้าอยากไปชมทะเลหมอกต้องไปที่จุดชมวิวห้วยต้นไฮ ซึ่งหลายคนยอมตื่นกันแต่เช้าตรู่เพื่อจะได้สัมผัสธรรมชาติอันงดงามอย่างใกล้ชิด  แถมมีโอกาสได้ร่วมวงกินอาหารพื้นบ้านกับเจ้าของบ้านด้วย หรือจะซื้ออาหารมาทำเองก็ได้ ทั้งยังมีกิจกรรมอื่นๆ ให้ทำหลากหลายเช่น การทอผ้า การทำผ้าหมักโคลน การทำตุ๊กตาบาโหน เก็บผลไม้  หากมาในช่วงทำนาเดือนสิงหาคมถึงตุลาคมจะได้ชมบรรยากาศไร่นาเขียวขจีตลอดสองข้างทาง หรือมาในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ก็จะได้ถ่ายรูปกับทุ่งดอกปอเทืองเหลืองอร่ามเต็มท้องทุ่ง

ที่ตั้ง ตำบลบ้านตึก อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย

อำเภอกงไกรลาศ/ตลาดริมยม

สำหรับอำเภอกงไกรลาศหรือบ้านกงนั้นตั้งอยู่ริมแม่น้ำยมเป็นชุมชนเก่าแก่ในจังหวัดสุโขทัย แต่เดิมเป็นท่าเรือขนส่งสินค้าจากกรุงเทพฯ ชาวบ้านอาศัยอยู่ในแพและมีอาชีพทำประมง ปลาที่เหลือจากขายและบริโภคก็จะนำมาแปรรูปเก็บไว้กินตลอดทั้งปี หากอยากไปเที่ยวชมวิถีไทยแบบเดิมๆ ก็สามารถนั่งรถคอกหมูซึ่งเป็นรถโดยสารแบบโบราณที่ชาวกงยังใช้เดินทางไปไหนมาไหนกันอยู่ไปได้เลย ไม่ว่าจะแวะไหว้หลวงพ่อโตวิหารลอยที่ชาวกงเคารพศรัทธา ชิมขนมผิงป้าติ๋มเจ้าดังที่ขายดีจนต้องแง้มประตูขายเพราะกลัวคนมาซื้อเยอะแล้วทำไม่ไหวด้วยขั้นตอนการผลิตยังทำด้วยมือแบบเดิมๆ ทุกขั้นตอน นอกจากนั้นยังมีสินค้าโอทอปขึ้นชื่อให้ซื้อกลับบ้านหลายอย่างเลย ทั้ง ปลาร้า น้ำปลา ปลาแห้ง เครื่องสังคโลก เครื่องจักสาน ผ้าย้อมคราม หรือจะชมพิพิธภัณฑ์มีชีวิตกลางสายน้ำซึ่งสื่อให้เห็นถึงวิถีชีวิตของชาวกงที่อาศัยอยู่สองฟากฝั่งลุ่มน้ำยมก็ได้ จากนั้นค่อยไปล่องเรือกินอาหารพื้นบ้านที่ทำจากปลาแม่น้ำมีเมนูอร่อยหลากหลายทีเดียว ปิดท้ายก่อนอำลาอำเภอกงไกรลาศด้วยการเดินเที่ยวตลาดริมยมที่จัดขึ้นทุกเสาร์แรกของเดือน ไปสัมผัสบรรยากาศย้อนยุคย่านการค้าของชาวริมยมเมื่อครั้งอดีต อิ่มอร่อยกับอาหารพื้นบ้าน ก๋วยเตี๋ยวกะลา ผัดไทยใบตอง ก๋วยจั๊บดินเผา และสนุกสนานกับการรำวงแบบโบราณ แล้วจะพบว่าชาวกงนั้นอัธยาศัยดียิ้มแย้มต้อนรับขับสู้นักท่องเที่ยวยิ่งนัก

ที่ตั้ง อำเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย

ทุ่งทะเลหลวง

หากใครนั่งเครื่องบินไปสุโขทัยผ่านทุ่งทะเลหลวง เมื่อมองลงมาจะเห็นแผ่นดินเป็นรูปหัวใจ นั่นคือโครงการแก้มลิงในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 อันเกิดจากพระราชดำรัสที่ว่า แม่น้ำยมในฤดูฝนมีน้ำมาก แต่ในฤดูแล้งเกือบไม่มีน้ำ จึงเกิดโครงการพัฒนาและจัดการแหล่งน้ำในหลายพื้นที่ รวมถึงพื้นที่ทุ่งทะเลหลวงด้วย ซึ่งมีความบังเอิญตามลักษณะภูมิประเทศทำให้มีลักษณะเป็นรูปหัวใจขนาดใหญ่ หลังจากนั้นได้มีการทำบุญพิธีกลั่นแผ่นดิน ทุกครอบครัวในแต่ละหมู่บ้านจำนวน 843 หมู่บ้านได้นำดินจากหมู่บ้านของตนมารวมตัวกันที่บริเวณเกาะกลางน้ำแล้วตั้งปณิธาณร่วมกันว่าจะสร้างแผ่นดินนี้ให้เจริญรุ่งเรือง จากนั้นจึงได้นำดินของทุกคนไปวางรองรับพระพุทธรัตนสิริสุโขทัย และเรียกพื้นที่นี้ว่า “แผ่นดินศักดิ์สิทธิ์รูปหัวใจ” ท่ามกลางความสวยงามของผืนน้ำและต้นไม้ที่แห่งนี้จึงเป็นแหล่งพักผ่อนหย่อนใจและชมพระอาทิตย์ตกดินของใครหลายคนด้วย

ห่างจากทุ่งหลวงไปไม่ไกลจะมีแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและภูมิปัญญาของบรรพบุรุษที่น่าสนใจคือ บ้านทุ่งหลวง ซึ่งเป็นชุมชนโบราณตั้งแต่ครั้งสมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานีที่มีชื่อเสียงเรื่องเครื่องปั้นดินเผา อันเป็นสินค้าที่เป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดสุโขทัย เมื่อว่างเว้นจากการทำนา ชาวชุมชนบ้านทุ่งหลวงกว่า 200 ครัวเรือนยังคงผลิตเครื่องปั้นดินเผาเป็นอาชีพเสริมเหมือนเดิม ด้วยเหตุที่บ้านทุ่งหลวงมีหนองน้ำขนาดใหญ่คือหนองทอง ซึ่งสามารถใช้ดินจากหนองนี้มาผลิตเครื่องปั้นดินเผาได้ดี เครื่องปั้นดินเผาของบ้านทุ่งหลวงเป็นงานฝีมือที่ประณีตงดงามเป็นที่ยอมรับของตลาดทั้งในและต่างประเทศ เมื่อเข้าไปในหมู่บ้านจะเห็นได้ว่าแทบทุกหลังคาเรือนจะมีเครื่องปั้นดินเผาวางจำหน่ายอยู่หน้าบ้าน นอกจากนั้น กลุ่มเครื่องปั้นดินเผาบ้านทุ่งหลวงยังมีโฮมสเตย์ให้คนต่างถิ่นได้พักค้างคืน ชมการผลิตเครื่องปั้นดินเผา ทำกิจกรรมต่างๆ อย่างเพลิดเพลิน ถ้าไปในช่วงเกี่ยวข้าวสามารถไปเรียนรู้วิถีเกษตรกับชาวชุมชนได้ และได้รับประทานอาหารพื้นบ้านด้วย

ที่ตั้ง ตำบลทุ่งหลวง อำเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย

วัดวาลุการามและชุมชนบ้านไม้โบราณ อำเภอคีรีมาศ

อำเภอคีรีมาศตั้งอยู่ทางตอนใต้สุดของจังหวัดสุโขทัย เสน่ห์ของอำเภอคีรีมาศคือ ชุมชนบ้านไม้โบราณที่มีอายุมากกว่าศตวรรษ มีบ้านไม้จำนวนมากตั้งเรียงรายอยู่บริเวณหน้าวัดวาลุการาม หรือวัดโตนด วัดประจำอำเภอคีรีมาศซึ่งสร้างในสมัยอยุธยาตอนปลาย ปัจจุบันบ้านไม้โบราณบางหลังก็ทำการดัดแปลงเปิดเป็นร้านขายของชำ ขายกาแฟ และอื่นๆ ให้เราเดินชิลล์ๆ ชมไปได้เรื่อยๆ เพลินตาเพลินใจดีเหลือเกิน หรือหากเหนื่อยแล้วก็แวะชิมน้ำตาลสด และขนมพับ ขนมที่ทำจากแป้งข้าวเหนียว ใส่ถั่วดำ โรยด้วยมะพร้าวขูด ของอร่อยของอำเภอคีรีมาศได้เลย ต้องบอกว่าชาวชุมชนที่นี่ยังคงรักษาวัฒนธรรมท้องถิ่น บ้านเรือนแบบดั้งเดิมไว้ได้เป็นอย่างดี อำเภอคีรีมาศจึงกลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจอีกแห่งที่ไม่ควรพลาดเมื่อไปเยือนจังหวัดสุโขทัย

ที่ตั้ง ตำบลโตนด อำเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สวรรควรนายก สุโขทัย

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ก่อตั้งขึ้นตามเจตนารมณ์ของพระสวรรควรนายก อดีตเจ้าอาวาสวัดสวรรควรนายกและอดีตเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย ซึ่งสนใจในการศึกษาและอนุรักษ์มรดกศิลปวัฒนธรรม โดยได้มอบศิลปวัตถุและโบราณวัตถุให้เป็นสมบัติของชาติ ซึ่งได้แบ่งออกเป็น 2 ส่วนด้วยกัน พื้นที่ด้านล่างของพิพิธภัณฑ์ฯ จะจัดแสดงพัฒนาการเครื่องถ้วยสุโขทัยซึ่งได้จากการรวบรวมของพระสวรรควรนายก จากที่ขุดพบในบริเวณเมืองศรีสัชนาลัย และเครื่องถ้วยที่กรมศิลปากรได้จากเรือที่อับปางบริเวณใกล้เกาะคราม อำเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรี สำหรับชั้นบนจะจัดแสดงพุทธประติมากรรมศิลปะสมัยต่างๆ ส่วนใหญ่เป็นโบราณวัตถุที่ได้มาจากพระสวรรควรนายกเก็บรวบรวมไว้ และบางส่วนได้เคลื่อนย้ายมาจากพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ รามคำแหง ซึ่งจะเป็นพระพุทธรูปในยุคสมัยต่างๆ ตั้งแต่ยุคสุโขทัยถึงยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น โดยเน้นศิลปะสุโขทัยเป็นสำคัญ พระพุทธรูปองค์ที่น่าสนใจคือ พระพุทธรูปลีลา ศิลปะสุโขทัย สมัยพุทธศตวรรษที่ 18-19 ควรหาโอกาสไปชมให้ได้ พิพิธภัณฑ์ฯ เปิดวันพุธถึงวันอาทิตย์ เวลา 09.00-16.00 น.

ที่ตั้ง ตำบลเมืองสวรรคโลก อำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย

อุทยานแห่งชาติรามคำแหง

อุทยานแห่งชาติรามคำแหงเป็นอุทยานแห่งแรกของประเทศไทย ที่มีความน่าสนใจทั้งด้านประวัติศาสตร์ โบราณสถาน และธรรมชาติที่ถูกอนุรักษ์ไปในคราวเดียวกัน เป็นที่ถูกใจคนรักธรรมชาติและรักประวัติศาสตร์เป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะเขาหลวง ขุนเขาที่สูงที่สุดของสุโขทัยซึ่งถูกปกคลุมด้วยทุ่งหญ้าอันเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ใครจะขึ้นไปเที่ยวต้องไต่เขาที่มีความชันถึง 3.7 กิโลเมตร แต่เมื่อขึ้นไปถึงจะหายเหนื่อยเป็นปลิดทิ้ง เพราะมีจุดชมวิวทิวทัศน์ที่สวยงามอยู่หลายจุด จุดที่ถ่ายรูปได้จับใจสุดๆ คือผานารายณ์ที่สามารถมองเห็นทิวทัศน์ได้รอบเขาเลย นอกจากนั้นยังมีน้ำตกที่สวยงาม คือ น้ำตกสายรุ้ง น้ำตกลำเกลียว น้ำตกหินราง และมีถ้ำต่างๆ รวมอยู่ด้วย

ภายในอุทยานจะมีสัตว์ป่าหลายชนิด เช่น วัวแดง หมี เก้ง หมู่ป่า นกกระเต็น และนกนางแอ่น มีพรรณไม้สำคัญอย่าง สัก ตะเคียน เต็ง รัง ด้านล่างตรงเชิงเขาหลวงบริเวณสำนักงานอุทยานแห่งชาติรามคำแหงจะเป็นที่ตั้งสวนลุมพินีวัน สวนที่ปลูกพืชสมุนไพร ว่านที่มีสรรพคุณทางยาหลายชนิด ส่วนสถานที่ท่องเที่ยวในประวัติศาสตร์จะประกอบด้วย ประตูประวัติศาสตร์ 4 ประตู รอยพระพุทธบาท ปรางค์ปู่จา ถ้ำแม่ย่า ถ้ำพระนารายณ์ ถนนพระร่วง อากาศจะหนาวเย็นตลอดทั้งปี อุณหภูมิเฉลี่ย 12-14 องศาเซลเซียส ช่วงเวลาที่เหมาะสมไปเที่ยวคือเดือนกันยายนถึงกุมภาพันธ์ ภายในอุทยานฯ มีบ้านพัก เต้นท์รับรองนักท่องเที่ยวด้วย แต่ถ้าพักค้างต้องเตรียมอาหารติดมาด้วยจะเป็นการดีที่สุด

ที่ตั้ง อำเภอบ้านด่านลานหอย อำเภอคีรีมาศ อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย

อำเภอทุ่งเสลี่ยม

หนึ่งวันพาเพลินที่อำเภอทุ่งเสลี่ยม ตั้งอยู่ห่างจากอำเภอเมืองสุโขทัยแค่ 68 กิโลเมตร เป็นชุมชนที่ขยายมาจากอำเภอเถิน จังหวัดลำปาง เป็นอีกหนึ่งอำเภอเล็กๆ น่ารักๆ ที่เงียบสงบแต่น่าไปเยือน เมื่อเข้าไปแล้วจะได้สัมผัสกับบรรยากาศธรรมชาติของแท้ ทุ่งนาเขียวขจี โอบล้อมด้วยขุนเขาไปตลอดเส้นทาง ได้สูดอากาศบริสุทธิ์เต็มปอด   รู้สึกผ่อนคลายสดชื่นสบายตาสบายใจ   มีร้านกาแฟขายกาแฟหลักสิบแต่วิวหลักล้าน

หากอยากกินอาหารแซ่บๆ ต้องแวะร้านส้มตำยกครกร้านประจำของนักท่องเที่ยวและคนอำเภอทุ่งเสลี่ยม หลังจากท้องอิ่ม เดินหน้าไปยังจุดหมายต่อไปที่วัดทุ่งเสลี่ยมเพื่อกราบไหว้หลวงพ่อศิลาพระพุทธรูปนาคปรกปางสมาธิ ศิลปะสุโขทัยผสมผสานกับศิลปะสมัยลพบุรี ซึ่งมีอายุกว่า 800 ปี ครั้งหนึ่งหลวงพ่อศิลาเคยถูกโจรกรรมไปจากวัด แต่หลังจากนั้นเป็นเวลา 17 ปีมีคนพบว่าหลวงพ่อศิลากำลังถูกประมูลที่ประเทศอังกฤษ แต่สุดท้ายมีคนนำไปไว้ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา ชาวบ้านจึงแจ้งเบาะแสให้ทางการไทยติดต่ออัญเชิญกลับคืนสู่วัดทุ่งเสลี่ยมอีกครั้งเมื่อปี พ.ศ.2539 ในวันที่ 26 กุมภาพันธ์ของทุกปีจะมีการจัดงานวันกราบหลวงพ่อศิลา จะมีขบวนพานพุ่มจากทุกวัดในเขตอำเภอและจังหวัดใกล้เคียงมาร่วมสักการะด้วยอย่างงดงามยิ่งนัก

ที่ตั้ง อำเภอทุ่งเสลี่ยม จังหวัดสุโขทัย

ร้านอาหารขึ้นชื่อของจังหวัดสุโขทัย

เป็นที่รู้กันดีว่ามาสุโขทัยต้องลองลิ้มชิมรสก๋วยเตี๋ยวสุโขทัยแบบต้นตำรับมีหลายร้านให้เลือกด้วยกัน