ในแต่ละช่วงวัยของชีวิต เราต่างมีบทบาทหน้าที่แตกต่างกัน วัยรุ่นถึงวัยกลางคนมุ่งสร้างและสะสมความมั่งคั่ง (Wealth Accumulation) เพื่อที่จะสร้างครอบครัวและหล่อหลอมเลี้ยงดูทายาท เมื่อถึงวัยชราเราก็เริ่มมองถึงการส่งต่อความมั่งคั่ง (Wealth Transfer) ไปยังทายาทของเรา 

สิ่งสำคัญที่ไม่ควรมองข้ามก็คือ “คุณภาพชีวิตที่ดี” การมีสุขภาพที่ดีมีปัจจัยหลายด้านที่สามารถบริหารจัดการได้ เช่น โรคกลุ่ม NCD : Non Communicable Disease  (โรคเบาหวาน โรคไขมันในเลือดสูง โรคความดันโลหิตสูง) ซึ่งสามารถทำให้เรามีคุณภาพชีวิตแย่ลง มีโอกาสที่ทำให้เกิดความพิการ เป็นมะเร็ง หรือแม้แต่เป็นสาเหตุของการเสียชีวิตได้ 

แต่อย่างไรก็ดีเรื่องของโรคภัยไข้เจ็บก็เป็นสิ่งที่เราไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้เลย ค่ารักษาพยาบาลต่างๆ ผลกระทบที่เกิดต่อหน้าที่การงาน ภาระหรือความรับผิดชอบต่างๆ และผลกระทบทางด้านจิตใจ ซึ่งผลกระทบทั้งหมดนี้จะส่งผลไปยังคนใกล้ชิดทั้งในแง่ของจิตใจหรือมีผลกระทบต่อ Wealth ที่มีอยู่ โดยเฉพาะหากเป็นโรคร้ายแรงที่ไม่อาจจะรักษาหาย 

หากเราเจ็บป่วยจนไม่อาจรักษาหายได้ หรืออยู่ในวาระสุดท้ายของชีวิต จะมีเครื่องมืออะไรช่วยจัดการได้บ้าง? 

บทความนี้จะนำเสนอข้อมูล "พินัยกรรมชีวิต" หรือ Living Will เครื่องมือสำคัญที่จะช่วยให้เราตัดสินใจในช่วงวาระสุดท้ายของชีวิตได้ด้วยตัวเอง

พินัยกรรมชีวิต มีกฎหมายเขียนไว้ใน พระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550 “บุคคลมีสิทธิทำหนังสือแสดงเจตนาไม่ประสงค์จะรับบริการสาธารณสุขที่เป็นไปเพียงเพื่อยืดการตายในวาระสุดท้ายของชีวิตตนหรือเพื่อยุติการทรมานจากการเจ็บป่วยได้....”  สรุปได้ว่าบุคคลมีสิทธิที่จะทำหนังสือแสดงเจตนาปฏิเสธไว้ล่วงหน้า ว่าถ้าเกิดตนเองเจ็บป่วยและการรักษานั้นเป็นเพียงเพื่อยืดการตายในวาระสุดท้ายของชีวิตตน หรือเป็นเพียงการยุติการทรมานจากการเจ็บป่วย เช่น อยู่ในภาวะเป็นเจ้าชายหรือเจ้าหญิงนิทรา (Persistent Vegetative State หรือ Permanent Vegetative State) เมื่อตนเองเจ็บป่วยอยู่ในเงื่อนไข และไม่ประสงค์ได้รับการรักษาต่างๆ ตามที่ระบุไว้ อาทิเช่น การเจาะคอ การกู้ชีพ เป็นต้น การทำหนังสือไม่ประสงค์การรับบริการการรักษาไว้ล่วงหน้า เอกสารนี้เรียกว่า พินัยกรรมชีวิต หรือ Living Will โดยประโยชน์หลักๆ ที่ผู้ทำหนังสือจะได้รับจากการทำพินัยกรรมชีวิตมีดังนี้

• กำหนดแนวทางที่จะปฏิเสธการรักษาได้ด้วยตัวเอง ได้ตัดสินแนวทางและรูปแบบการรักษาด้วยตัวเอง เพื่อให้ตรงกับความต้องการของตนเอง โดยเป็นการเคารพสิทธิในร่างกายของผู้ป่วย (Patient Right) หลีกเหลี่ยงการได้รับการทุกข์ทรมานด้านร่างกายและจิตใจตามหลักการตายดี รวมถึงการลดทอนศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ (Dehumanization) ที่เป็นเพียงการยืดการเสียชีวิตลงที่ไม่อาจรักษาให้หายได้ 
• ลดภาระการตัดสินใจและป้องกันการขัดแย้งของคนใกล้ชิด ไม่เป็นภาระกับทายาทหรือคนที่ใกล้ชิดในการตัดสิน ซึ่งบ่อยครั้งก็อาจนำไปสู่ความขัดแย้งในครอบครัวได้ และหลีกเลี่ยงผลกระทบทางจิตใจต่อทายาทที่เป็นผู้ตัดสินใจแทน รวมถึงบ่อยครั้งญาติผู้ป่วยอาจมีการตัดสินใจที่แตกต่างกันจนนำไปสู่การขัดแย้งกับบุคลากรทางสาธารณสุข
• วางแผนค่าใช้จ่ายได้ล่วงหน้า เป็นการช่วยวางแผนจัดการทางด้านการเงินสำหรับค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษาที่อาจสูงมากและเป็นเพียงเพื่อยืดการเสียชีวิตโดยไม่อาจรักษาให้หายได้ 

อย่างไรก็ดีการที่ผู้ป่วยมีพินัยกรรมชีวิตนั้น ไม่ได้หมายความว่าจะทำให้บุคลากรทางสาธารณสุขไม่ดูแลผู้ป่วย หากแต่เป็นการดูแลแบบประคับประคอง Palliative Care ซึ่งจะช่วยเหลือให้ผู้ป่วยจากไปอย่างสงบ ถึงแม้ประเทศไทยจะมีกฎหมายรองรับเรื่องการทำ Living Will แต่ก็ไม่ได้รองรับการอนุญาตให้ผู้อื่นช่วยเหลือในการฆ่าตัวเองหรือที่เราเรียกกันว่าการุณยฆาต หรือ Euthanasia ซึ่งปัจจุบันกฎหมายในประเทศไทยไม่ได้รองรับในเรื่องของการุณยฆาต 

สำหรับอายุที่สามารถทำ Living Will ได้นั้นอ้างอิงตามคำประกาศสิทธิผู้ป่วย ผู้ทำ Living Will ควรมีอายุครบ 18 ปี บางท่านอาจจะมองว่าอายุน้อยเกินไปแต่ในเรื่องนี้ก็ขึ้นอยู่กับบริบทของแต่ละบุคคล หากบุคคลอายุ 18 ปีมีอาการเจ็บป่วยที่ไม่อาจรักษาให้หายได้หรืออยู่ในวาระสุดท้ายของชีวิตและมีความประสงค์อยากจะปฏิเสธการรักษาก็อาจจะมีความจำเป็นต้องทำพินัยกรรมชีวิต อย่างไรก็ดีผมก็มีข้อแนะนำว่าควรปรึกษาบุคลากรทางสาธารณสุขที่ดูแลท่านอยู่เพื่อให้ทราบถึงแนวทางของโรคและการรักษา รวมทั้งพูดคุยกันกับคนในครอบครัวเพื่อให้เกิดความเข้าใจ ไม่ตัดสินใจทำ Living Will ด้วยอารมณ์หรือเพราะความกลัวหรือความกังวลใจ และเมื่อทำ Living Will เรียบร้อยแล้วก็ควรพูดคุยกับสมาชิกในครอบครัวให้รับทราบเพื่อให้เกิดความเข้าใจกัน โดยเราอาจจะทำเป็นต้นฉบับไว้ 2 ฉบับ ฉบับแรกเก็บไว้กับตัวเอง อีกฉบับเก็บไว้ที่โรงพยาบาลหรือที่สถานบริการสาธารณสุขที่เราไปรักษาเป็นประจำเพื่อให้บุคลากรทางสาธารณสุขทราบว่ามีเอกสารฉบับนี้อยู่นะครับ สำหรับลูกค้า SCB Private Banking ท่านที่สนใจในเรื่องของ Living Will ท่านสามารถติดต่อหน่วยงาน Wealth Planning and Family Office ได้ที่ familyofficeteam@scb.co.th  

บทความโดย : ดร.นิติ เนื่องจำนงค์ ผู้อำนวยการอาวุโส Wealth Planning and Family Office

ลูกค้า SCB PRIVATE BANKING ที่สนใจในเรื่องบริหารสินทรัพย์ครอบครัวเพื่อส่งต่อความมั่งคั่งจากรุ่นสู่รุ่น สามารถติดต่อ Wealth Planning and Family Office Division ของธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน) ได้ที่อีเมล familyofficeteam@scb.co.th หรือที่ปรึกษาด้านการเงินและการลงทุน (RM) ของท่าน