ธุรกิจครอบครัวมักจะมีสมาชิกในครอบครัวร่วมกันเป็นผู้ถือหุ้น กรรมการ หรือแม้กระทั่งมีตำแหน่งหน้าที่บริหารในองค์กร แม้จะมีข้อดีในด้านความผูกพันและความไว้วางใจ แต่ก็มักจะเกิดปัญหาขึ้นระหว่างสมาชิกในครอบครัวเมื่อต้องทำงานร่วมกัน 

ไม่ว่าปัญหานั้นจะเกิดจากความเห็นที่แตกต่างกันในเรื่องแนวทางการบริหารหรือการทำงาน หรือปัญหาส่วนตัวที่สะสมมาอย่างยาวนานและมากระทบต่อธุรกิจครอบครัว ปัญหาที่เกิดขึ้นเหล่านี้ในท้ายที่สุดก็อาจจะเกิดเป็นความบาดหมางที่ยากเกินจะแก้ไขและนำไปสู่กระบวนการการฟ้องร้องต่อศาลได้ 

การฟ้องร้องต่อศาลนี้มีผลเสียหลายประการต่อธุรกิจครอบครัว ไม่เพียงใช้เวลานานในกระบวนการต่างๆ ที่เกี่ยวกับศาลแต่ยังรวมถึงการสร้างบาดแผลในใจให้สมาชิกในครอบครัว และยังอาจจะส่งผลให้ธุรกิจครอบครัวหยุดชะงักและเสียหาย ส่งผลลบต่อชื่อเสียงของตระกูลที่สั่งสมมาอย่างยาวนาน รวมถึงสมาชิกในครอบครัวที่มีส่วนเกี่ยวข้อง และการสูญเสียความเชื่อมั่นจากลูกค้า คู่ค้า และหุ้นส่วนทางธุรกิจ 

ในวันนี้ผมจึงมีเครื่องมือสำคัญมานำเสนอ นั่นคือ Alternative Dispute Resolution (ADR) เป็นกระบวนการระงับข้อพิพาทนอกศาล หรือ ที่เรียกว่าการระงับข้อพิพาทโดยทางเลือก ซึ่ง ADR นี้จะเป็นเครื่องมือในการแก้ไขความขัดแย้งในธุรกิจครอบครัวที่จะช่วยให้ปัญหาเหล่านี้ไม่ต้องไปจบที่กระบวนการของศาล เรามาศึกษารายละเอียดของ ADR กันครับ

เครื่องมือในการแก้ไขความขัดแย้งในธุรกิจครอบครัวที่จะมีบุคคลที่ 3 เข้ามามีส่วนร่วมจะมีอยู่ 2 รูปแบบ คือ 

1. การไกล่เกลี่ย (Mediation) หรือ การประนีประนอมข้อพิพาท (Conciliation) ซึ่งจะมีบุคคลที่ 3 เข้ามาเป็นผู้ไกล่เกลี่ย (Mediator) หรือ เป็นผู้ประนอม (Conciliator) โดยจะมีหน้าที่ในการช่วยเหลือในการเจรจาและทำคำเสนอแนะเท่านั้น ไม่ได้มีหน้าที่ในการตัดสินชี้ขาดแต่อย่างใด ซึ่งผมแนะนำอาจจะแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ

• In-House Mediator ซึ่งอาจจะเป็นบุคคลที่สมาชิกในครอบครัวให้ความเคารพนับถือยำเกรง ไว้วางใจหรือเป็นบุคคลที่รู้จักสมาชิกในครอบครัวเป็นอย่างดี 
• Family Mediator เป็นคนที่มีความเป็นกลางโดยเป็นบุคคลที่ไม่ได้มีความเกี่ยวข้องกับคู่กรณี และสมาชิกในครอบครัว  

2. การใช้กระบวนการอนุญาโตตุลาการ (Arbitration) ผู้ที่จะเข้ามามีบทบาทในเรื่องนี้จะเป็นอนุญาโตตุลาการหรือที่เราเรียกกันว่า Arbitrator ที่มีหน้าที่ในการพิจารณา วินิจฉัย และชี้ขาดข้อพิพาท โดยจะมีคำชี้ขาดของอนุญาโตตุลาการที่มีผลผูกพันต่อคู่พิพาท ซึ่งคำชี้ขาดนี้ก็จะสามารถนำไปบังคับใช้ได้ในประเทศที่ลงนามในอนุสัญญานิวยอร์ก (New York Convention 1958) ในเรื่องนี้ก็จะเป็นข้อดีสำหรับกรณีที่เรื่องพิพาทของธุรกิจครอบครัวมีทรัพย์สินอยู่ที่ต่างประเทศ ทางคู่พิพาทก็จะสามารถนำคำชี้ขาดนี้ไปบังคับใช้ได้เลยนะครับ

เครื่องมือเหล่านี้จะมีความพิเศษตรงที่จะเป็นกระบวนการลับที่ไม่ได้เปิดเผยให้กับสาธารณชนได้รับทราบและเป็นกระบวนการที่รวดเร็วกว่าไปศาล อย่างที่ท่านทราบกันดีว่าหากเป็นกระบวนการทางศาลโดยปกติก็อาจจะมีบุคคลภายนอกที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการฟ้องร้องเข้าไปร่วมรับฟังในกระบวนการดังกล่าวได้ ซึ่งก็อาจจะส่งผลเสียในด้านชื่อเสียงต่อสมาชิกในครอบครัวที่มีความเกี่ยวข้องและต่อธุรกิจครอบครัว ดังนั้นหากเป็นกระบวนการของ ADR ก็จะมีข้อดีที่เป็นความลับซึ่งก็จะช่วยในด้านการรักษาชื่อเสียงของวงศ์ตระกูลและธุรกิจครอบครัว รวมทั้งรักษาความเชื่อมั่นกับทั้งคู่ค้า หุ้นส่วนทางธุรกิจ บุคคลที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจ และต่อบุคคลภายนอก          

หากท่านมีความสนใจในเครื่องมือนี้ ทางหน่วยงาน Wealth Planning and Family Office ก็มีบริการให้คำแนะนำในด้านนี้แก่ลูกค้า SCB PRIVATE BANKING ท่านสามารถติดต่อ RM ที่ดูแลท่านได้เลยนะครับ

บทความโดย : ดร.นิติ เนื่องจำนงค์ ผู้อำนวยการอาวุโส Wealth Planning and Family Office

ลูกค้า SCB PRIVATE BANKING ที่สนใจในเรื่องบริหารสินทรัพย์ครอบครัวเพื่อส่งต่อความมั่งคั่งจากรุ่นสู่รุ่น สามารถติดต่อ Wealth Planning and Family Office Division ของธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน) ได้ที่อีเมล [email protected] หรือที่ปรึกษาด้านการเงินและการลงทุน (RM) ของท่าน