Unlock Lean Process : ปลดล็อกพลังงานอย่างชาญฉลาด ด้วย Lean Tools

ดร.ธนกร ตันธนวัฒน์ , ทีมระบบไซเบอร์-กายภาพ (CPS) NECTEC สวทช.

จากการวิเคราะห์ของ SCB พบว่า อุตสาหกรรมส่วนใหญ่มีค่าใช้จ่ายด้านพลังงานถึงร้อยละ 15 หรืออาจมากกว่านั้น ทำให้ธุรกิจส่วนใหญ่ต้องแบกรับค่าใช้จ่ายด้านพลังงานอย่างต่อเนื่อง

การลดต้นทุนด้านพลังงาน เป็นแนวทางที่เหมาะสมสำหรับธุรกิจที่มีข้อจำกัดด้านเงินทุน รวมไปถึงธุรกิจ SME ที่ต้องมีการบริหารทรัพยากรอย่างคุ้มค่าและมีประสิทธิภาพ เรียกว่าเป็นแนวคิด ‘Lean’ ที่เริ่มต้นมาจากการลดต้นทุนในกระบวนการผลิต แล้วขยายออกสู่ภาคส่วนอื่นๆ เป็นวงกว้าง

แนวคิด Lean (Lean Thinking) ถูกนิยามไว้ว่าเป็น ‘วิธีการคิดและลงมือทำเพื่อสร้างคุณค่า โดยใช้ทรัพยากรต่าง ๆ ให้น้อยที่สุด’

โดยหนึ่งใน Lean Tools ที่สำคัญและเป็นที่ใช้งานในสากลคือ House of Lean ซึ่งต้องมีพื้นฐานด้านการจัดการ การควบคุมมาตรฐานในกระบวนการ การใช้เครื่องมือที่มีความน่าเชื่อถือ รวมถึง 2 เสาหลักสำคัญของแนวคิด คือ

Just-In-Time การผลิตเท่าที่จำเป็น จำนวนการผลิตและเวลาที่เหมาะสม 

Jidoka - การผลิตที่มีคุณภาพที่ดี ไม่ว่าจะมาจากฝีมือคนหรือเครื่องจักร

การสร้าง House of Lean มีจุดมุ่งหมายเพื่อนำไปสู่ 3 เป้าหมายสำคัญ คือ

Best Quality - คุณภาพสินค้าหรือบริการที่ดีที่สุด

Lowest Cost -  การใช้ต้นทุนการผลิตที่ต่ำที่สุด

Shortest lead time - การใช้ระยะเวลาให้น้อยที่สุด

นอกจากนี้ยังมี Lean Tools อื่น ๆ สำหรับใช้ในการลดต้นทุนด้านพลังงานที่สำคัญ เช่น

Conduct Energy Kaizen Events - การทำกิจกรรม kaizen ระยะสั้น 3-5 วัน ผ่านการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ออกแบบแนวทาง และทดลองวิธีการลดการใช้พลังงานด้วยต้นทุนต่ำที่มีประสิทธิภาพ

Replace Over-Sized and Inefficient Equipment with Right-Sized Equipment - การปรับปรุงโครงสร้างของอุปกรณ์ในกระบวนการผลิต หรือเพิ่มเทคโนโลยีกระบวนการผลิตที่ช่วยประหยัดพลังงานได้มากถึง 50-80% 

Design Plant Layout to Improve Flow and Reduce Energy Use - ออกแบบผังโรงงานและระบบการลำเลียง พัฒนาระบบท่อขนาดใหญ่ เพื่อลดการใช้พลังงานจากมอเตอร์หรือเครื่องจักรลงในระยะยาว

Use Total Productive Maintenance (TPM) to Reduce Equipment Energy Waste - การบำรุงรักษาแบบทวีผล เป็นแนวคิดที่ให้ทุกคนมีส่วนรวมในการบำรุงรักษาเครื่องจักร เพื่มประสิทธิภาพในการผลิตที่มากขึ้น และลดการใช้หรือสูญเสียพลังงานโดยเปล่าประโยชน์

Energy + Lean = Long-Term Advantage 

Competitive advantage - ใช้ต้นทุนน้อยกว่า สร้างความได้เปรียบทางธุรกิจเหนือคู่แข่ง

Sustainability Brand Image - ส่งเสริมภาพลักษณ์องค์กรในด้านการสร้างความยั่งยืน

Compliance-ready (ISO 50001, ESG reporting) - ลดการใช้พลังงานตามมาตรฐานสากล 

คุณอัจฉรา ปู่มี Founder and CEO บริษัท แพค คอร์เปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัด

ในบทบาทของการเป็นผู้ประกอบการ พบว่าลูกค้าส่วนใหญ่ให้ความสำคัญกับแนวคิด Lean เนื่องจากมีปัจจัยสำคัญ คือ แรงกดดันจากค่าใช้จ่ายด้านพลังงงานที่สูงขึ้น การลดต้นทุนด้านพลังงานจึงช่วยให้บริษัทสามารถลดค่าใช้จ่าย และมองเห็นผลกำไรได้ทันที 

รวมถึงการตื่นตัวทางด้านกฎหมาย หรือ ESG ที่กลายเป็นปัจจัยสำคัญในการพิจารณาลงทุนหรือทำธุรกิจ ที่บริษัทต้องให้ความสำคัญเป็นลำดับต้น ๆ ในด้านความยั่งยืน และการส่งเสริมภาพลักษณ์องค์กรควบคู่กัน

Solution การสำรวจจุดที่ทำให้ธุรกิจหรืออุตสาหกรรมมีการสูญเสียพลังงานหรือทรัพยากรที่สำคัญในการผลิตในส่วนต่าง ๆ และแก้ปัญหาด้วยเทคโนโลยี Heating-Cooling ที่ลดการสูญเสียพลังงาน ลดค่าใช้จ่ายสำหรับกระบวนการผลิตลงได้ ไม่ว่าจะเป็นโรงงาน ธุรกิจประเภทโรงแรม โรงพยาบาล เป็นต้น

การออกแบบระบบ Energy Management ที่ช่วยพัฒนากระบวนการควบคุมการใช้พลังงานในธุรกิจและอุตสาหกรรม ซึ่งสามารถแสดงผลเป็น ESG Report ที่ส่งเสริมภาพลักษณ์ความยั่งยืนให้ธุรกิจ และตอบโจทย์ภาคอุตสาหกรรมที่ต้องการลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม 

โดยอุปสรรคของการนำเสนอเทคโนโลยีใหม่นี้ อาจแบ่งได้ 2 ด้าน คือ ธุรกิจอาจคุ้นชินกับระบบการทำงานหรือ Operation แบบเดิม และมีความกังวลว่าระบบใหม่อาจเข้ามาแทนที่พนักงานในอนาคต ส่วนอีกด้านคือการมองว่าเป็นการเพิ่มภาระที่จะต้องมีการเก็บข้อมูลเพิ่ม หรือทำให้มีงานที่ใช้ระยะเวลามากขึ้น 

รวมถึงในด้านการลงทุนในเทคโนโลยีดังกล่าว ที่มีบางส่วนมองว่าเทคโนโลยีเหล่านี้จะช่วยคืนทุนให้ธุรกิจได้อย่างไร อาจขาดความมั่นใจหรือขาดเงินทุน ดังนั้นธุรกิจจึงต้องมีการใช้ Data-Driven ที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูลเป็นหลัก เพราะจะทำให้ทุกฝ่ายมองเห็นภาพ และสร้างความแตกต่างไปจากแนวทางเดิมได้จริง พิสูจน์แนวคิดด้วยข้อมูลที่เชื่อถือได้

ซึ่งกระบวนการทั้งหมดสามารถแบ่งทำได้ออกเป็น Phase ไม่จำเป็นต้องทำให้จบภายในครั้งเดียว อาจทดลองทำเป็น Trial-Process เพื่อให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องได้เห็นตัวอย่างการใช้งาน และยอมรับเทคโนโลยีใหม่ที่จะช่วยพัฒนาประสิทธิภาพและลดการใช้พลังงานได้มากขึ้น และเปิดโอกาสให้พนักงานได้ไม่ส่วนร่วมในการคิดและต่อยอดไอเดีย เพื่อเสริมสร้างประสิทธิภาพองค์กรอย่างยั่งยืน

ดังนั้นก่อนนำเทคโนโลยีใหม่เข้ามาใช้งาน จึงควรมีการศึกษาและทำความเข้าใจระบบให้เชี่ยวชาญและหากต้องมีการลงทุน ก็ควรสำรวจหน่วยงานที่มีการใช้พลังงานมากที่สุดก่อน เพื่อให้เทคโนโลยีสามารถแก้ไขปัญหาและสร้าง Impact ให้ธุรกิจได้ สิ่งสำคัญที่สุดคือต้องมีการสื่อสารภายในองค์กรที่ดี เพื่อให้แนวคิด Lean สามารถเข้าถึงคนทุกระดับ และทำให้องค์กรเติบโตที่ยั่งยืนในระยะยาว 

ดร.ธีรินทร์ สุรางค์ศรีรัฐ ผู้อำนวยการฝ่ายโรงงาน บริษัท ฉั่วฮะเส็ง ฟู้ดโปรดักส์ จำกัด

จุดเริ่มต้นมาจากการที่บริษัทได้รับการติดต่อจากหน่วยงานรัฐ ที่เสนอโครงการพัฒนาประสิทธิภาพการทำงานให้กับองค์กรและพนักงาน และเชิญชวนให้บริษัทเข้าร่วมโครงการ ซึ่งแรกเริ่มเป็นการให้ความรู้เกี่ยวกับการพัฒนาประสิทธิภาพการผลิต การลดทรัพยากรสูญเสีย จนกระทั่งได้เรียนรู้แนวคิด Lean Model ก็ทำให้บริษัทเปิดใจที่จะทำงานร่วมกับหน่วยงานรัฐมากขึ้น

ฉั่วฮะเส็งได้มีพัฒนาประสิทธิภาพและลดการใช้พลังงานผ่านแนวคิด Lean คือ การเก็บรวบรวมข้อมูลในกระบวนการผลิตที่ใช้ต้นทุนต่ำ ผ่านการตรวจสอบการใช้พลังงานทั้งในช่วงก่อนและหลังกระบวนการผลิต เพื่อสำรวจว่ามีจุดสูญเสียพลังงานหรือไม่ หากพบก็สามารถซ่อมแซมและแก้ไขได้ทันที

ขั้นตอนถัดมาเป็นการทดแทนการสูญเสียพลังงาน เช่น การเปลี่ยนอุปกรณ์ส่องสว่างในโรงงาน จากหลอดแก้วเป็นหลอด LED ที่มีอายุการใช้งานที่ยาวนานกว่า รวมถึงการใช้พลังงานทดแทน เช่น แผงโซลาร์เซลล์ ที่ปัจจุบันมีต้นทุนที่ถูกลง โดยที่เป็นผลดีต่อธุรกิจทั้งทางตรงและทางอ้อม เพราะนอกจากประหยัดพลังงานและลดค่าใช้จ่ายแล้ว ยังช่วยส่งเสริมภาพลักษณ์ด้านความยั่งยืนให้ธุรกิจได้

แม้การปรับแผนธุรกิจโดยใช้แนวคิด Lean อาจต้องเจอแรงต้านจากทั้งนักลงทุนในธุรกิจรวมถึงพนักงาน ผู้ประกอบการเองจำเป็นต้องอธิบายให้ทุกคนเข้าใจ มี Mindset เดียวกัน และสร้าง Culture ที่ทำให้องค์กรสามารถเติบโตไปข้างหน้าได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ด้วยการพัฒนาวิธีการที่ดีขึ้น

สุดท้ายนี้ การเริ่มต้นแนวคิด Lean จึงควรเริ่มต้นทำในสิ่งที่เราสามารถควบคุมได้ก่อน เพราะสามารถทำได้ง่ายและทำได้ทันที โดย Lean สามารถเกิดขึ้นได้ทุกกระบวนการ ไม่ว่าจะเป็น Data หรือภายในแผนก ซึ่งการที่เราสามารถ Lean จากจุดเล็ก ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ จะทำให้เรามองเห็น Culture หรือ Pattern ที่จะใช้สื่อสารแนวทางในองค์กรต่อไปได้

และในฐานะของเจ้าของธุรกิจ อาจมองเห็นการพัฒนาแนวคิด Lean ในภาพกว้าง แต่สามารถแบ่งรายละเอียดย่อย ๆ  เพื่อวิเคราะห์ Data และมองหาจุดที่ลงทุนน้อย แต่ได้ Impact กลับมามากขึ้น ที่สำคัญต้องทำให้พนักงานมั่นใจว่า ระบบนี้ไม่ได้เข้ามาแทนที่พนักงาน แต่เป็นการช่วยให้พนักงานสามารถพัฒนาประสิทธิภาพการทำงานในด้านอื่น ๆ ได้ ช่วยให้องค์กรเติบโตไปสู่เป้าหมายที่คาดหวังได้